ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΙ ΖΩΑ (ΑΛΟΓΟ-ΓΑΙΔΟΥΡΙ-ΜΟΥΛΑΡΙ,ΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΤΟΥ ΣΑΜΑΡΑ, ΚΑΡΟΠΟΙΟΥ, ΓΥΦΤΟΥ, ΒΙΟΛΟΓΙΑ-ΙΣΤΟΡΙΑ –ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΖΩΩΝ ΑΥΤΩΝ)
Μέχρι την εποχή του 1960 η κάθε οικογένεια του χωριού είχε τα ζώα της, το φούρνο της, το αλεύρι της, τα σύκα της, το πηγάδι της, το λινό της, την τρίφτα της, τις αποθήκες της, το κήπο της ,το μπαξέ της, τα όσπρια της, το κρέας της, τις ελιές της, το κρασί της, το τουρσί της, το παστό της και όλα τα αρωματικά-φαρμακευτικά φυτά της μάνας γης, χωρίς φυτοφάρμακα και ορμόνες. H αυτάρκεια ήταν πλήρης και η παραγανάλωση δεν επηρεαζόταν ούτε από το πληθωρισμό, ούτε από το χρήμα. Αργότερα όλα αυτά περιορίστηκαν, και το χωριό με την ύδρευση, το αυτοκίνητο, την τηλεόραση, άρχισε να αστικοποιείται. Σταμάτησαν στις ρούγες και τα πηγάδια τα κουτσομπολιά, που ήταν τόπος και χώρος επικοινωνίας-ψυχοθεραπείας, οι παρέες με το χορό και το τραγούδι σταμάτησαν οριστικά, τα αυθόρμητα ομαδικά παιχνίδια στην αλάνα, ανά τας αγυιάς και ανά τας ρύμας αντικαταστάθηκαν από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και η συγγένεια πλέον με τα γλέντια και γιορτάσια σταμάτησαν. Οι σεμπριές και οι δανεικαριές τώρα δεν υπάρχουν , κλείστηκε ο καθένας στον εαυτό του και με το φωτογραφικό υλικό θυμίζουμε τις παλιές καλές εποχές του χωριού μας προσπαθώντας να κάνουμε πιο ανθρώπινη τη σκέψη, πιο ζεστή τη φωνή και πιο ειλικρινή την καλημέρα. Τέλος να προσπαθήσουμε να γίνουμε του «είναι και του γίνεσθε» και όχι του «δήθεν και του φαίνεστε».
Με τον αστικό τρόπο ζωής καταργήθηκαν και πολλά επαγγέλματα. Από τα επαγγέλματα που «χάθηκαν» στις ημέρες μας ήταν και του καροποιού, γύφτου και σαμαρά ο οποίος έφτιαχνε τα σαμάρια για τα άλογα, τα γαϊδούρια και τα μουλάρια, που ήταν τα μεταφορικά μέσα της εποχής μαζί με τα κάρα .
~~~~~~~
Σαμαράδες ("Αλμπάνηδες") Καροποιοί-Γύφτοι (σιδεράδες)
Στα εργαστήριά τους (σαμαράδικα - αλμπάνικα) κρέμονταν απαραίτητα στους τοίχους τα παραδοσιακά υλικά και εργαλεία
Τα διάφορα εργαλεία του σαμαρά ήταν
Δυο διαφορετικά σκαμνιά, ένα για τη στρώση του σαμαριού και ένα για το ξύλινο τμήμα του σαμαριού.
Το αμόνι, σκεπάρνι, τρυπάνι, ξυλοφάι
Τα δέρματα
το ξύλο μουριάς ή από πλατάνι που κατασκεύαζαν το σαμάρι και στην Ήπειρο χρησιμοποιούσαν και την οξυά. Έχουμε φωτογραφήσει το ξύλινο σαμάρι με τα εξαρτήματά του
η μέγκενη
τα ακόνια
το βουτούμι
το μεταλλικό σίδερο με διχάλα που έστρωνε τη στρώση
οι βελόνες,
τα σφυριά,
τα καρφιά ή πρόκες διαφόρων μεγεθών
οι Μεγάλες ψαλίδες και
η Ηλάγρα
το σαρμάνι που έκοβαν την οπλή του ζώου και την καθάριζαν πριν πεταλωθεί
με τα πέταλα, που ήταν συμπαγή ή πλάκες, και μη ή γερμανικά. Τα πέταλα πλάκες τα χρησιμοποιούσαν στα ορεινά, λόγο του εδάφους
Αφού επέλεγαν το κατάλληλο ξύλο έφτιαχναν τον σκελετό του σαμαριού. Προηγουμένως είχαν πάρει τα μέτρα του ζώου, πριν γίνει το σαμάρι, γι΄αυτό και έμεινε η φράση «Θέλει νου και γνώση, για να φτιάξει γαιδάρου στρώση».Εδώ έβαζαν όλη τους την τέχνη. Το παραμικρό ελάττωμα του σκελετού θα ενοχλούσε το ζώο και θα το εμπόδιζε στο φόρτωμα και στο περπάτημα. Ένα σαμάρι (ο σκελετός και η στρώσει) για να φτιαχτεί, έχοντας έτοιμα τα υλικά, όπως μας είπε ο μαστρογρηγόρης χρειαζόταν 3 ημέρες. Το καλοκαίρι για να γίνει στρωτή η στρώση έβρεχαν το βουτούμι για να είναι ευλύγιστο και να μην σπάει .Στο τέλος της στρώσης χρησιμοποιούσαν ένα διχαλωτό σίδερο και έβαζαν τεμάχια από βουτούμι, για να είναι η στρώση πλήρης ομοιόμορφη και ομαλή, για να μην πληγώνεται το ζώο. Για να κάνουν το κύρτωμα στις σανίδες του σαμαριού τις έβαζαν σε νερό, μούλιαζαν και μετά με τη χρήση της φωτιάς έδιναν την επιθυμητή κλίση στις σανίδες
Το ξύλινο σαμάρι (γιατί υπάρχει και μεταλλικό που έχουμε σε φωτογραφία), αποτελείται από τα παρακάτω εξαρτήματα με τα ονόματα που επικράτησαν στη λαϊκή γλώσσα των σαμαράδων. (Τα φωτογραφήσαμε τα κομμάτια του, για να καταλάβει ο αναγνώστης τη χρήση των εξαρτημάτων του σαμαριού).
το μπροστάρι (μπροστινό μέρος του σαμαριού),
το πισάρι (το πίσω μέρος),
τις παΐδες καβάλας (το πλαίσιο στο οποίο τέντωναν το δέρμα που χρησιμεύει ως κάθισμα)
και τις παΐδες πλάτης (τα πλάγια μέρη του σαμαριού).
Πρόσθεταν στη στρώση, το λεγόμενο σαμαροσκούτι (γέμισμα από βούρλα κυρίως ή μαρίτσα για να μην πληγώνεται το ζώο) και απέξω το καραβόπανο ή άλλο σκληρό πανί ή δέρμα και αποτελούσε το τελείωμα της στρώσης .Τα βούρλα και η μαρίτσα ήταν άφθονα στον ποταμό Πάμμισο τα οποία μαζεύαμε και πωλούσαμε. Μετά τα έργα του αναδασμού, το 1970, και την αποξήρανση του βάλτου, το βουτούμι το προμηθεύονταν από το χωριό Λάππα Αχαΐας, γιατί σταμάτησε να φυτρώνει λόγο της αποξήρανσης.
Βασικά εξαρτήματα του σαμαριού ήταν τα κολιτσάκια (τα κάρφωναν στο για να σφίγγουν την τριχιά που ήταν το σχοινί φορτώματος. Πριν χρησιμοποιηθεί η τριχιά την έτριβαν με σαπούνι , για να είναι ευλύγιστη στο φόρτωμα και να μην φθείρεται γρήγορα από τη χρήση της και τα καιρικά φαινόμενα. Στο κολιτσάκι που κάρφωναν στο πισάρι, βίδωναν την αρτζέλα που ήταν ένας ειδικός χαλκάς, όπου στερεωνόταν τα λεγόμενα μπαλντούμια που ήταν τα λουριά για τα καπούλια, για να στερεώνετε και ισορροπεί το σαμάρι στο σώμα του ζώου. Τα κολάνια και μπαλντούμια
(σιδεράδες). Για ευκολία στο φόρτωμα η τριχιά τοποθετείται με τέτοιο τρόπο στο σαμάρι ώστε δεξιά και αριστερά να σχηματίζει είδος σκαλοπατιού.
Στην κοιλιά του ζώου προσαρμόζεται ένα δερμάτινο λουρί (η ίγκλα) που σφίγγει το σαμάρι με το σώμα του ζώου. Για ασφαλέστερο φόρτωμα, όχι πάντα, ένα λουρί δένεται και στο στήθος του ζώου. Εάν το ζώο ήταν ψηλό υπήρχε και το πέδιλο που το ονόμαζαν σκάλα, για να μπορεί ο αναβάτης να το πατά και να ανεβαίνει ευκολότερα στο ζώο.
Τέλος, έφτιαχναν και καπίστρια στολίζοντάς τα με ωραίες πολύχρωμες χάντρες. Όταν γινόταν η μεταφορά φαγώσιμων προϊόντων στο ζώο βάζαμε μουσούδα, για να προστατεύεται το μεταφερόμενο προϊόν. Ανάλογα το τι μεταφέραμε είχαμε και διαφορετικούς τρόπους φορτώματος, όπως δείχνουν οι φωτογραφίες.
Οι σαμαράδες, συνήθως έκαναν και τη δουλειά του πεταλωτή. Με την ηλάγρα (μεγάλη τανάλια) έβγαζαν τα παλιά πέταλα, καθάριζαν την οπλή του ζώου με το σαρμάνι και κάρφωναν τα καινούργια πέταλα .Τέλος περνούσαν με ειδικό βερνίκι την οπλή.
Όλα σχεδόν τα χωριά είχαν σαμαράδες και στην Οιχαλία, λόγο και του παζαριου ήταν 7, Μελιγαλά 4, Αγιο Φλώρο 2, Διαβολίτσι 3 Κοπανάκι λογο παζαριου 7 και Βαλύρα 1.
Τα επαγγέλματα του Σαμαρά , καροποιού και σιδερά, ανθούσαν την εποχή1960-1970. Με τη χρήση των τρακτέρ και αυτοκινήτων, άρχισε η μείωση των ζώων και των επαγγελμάτων .
Οι σιδεράδες είναι οι τεχνίτες που κατασκεύαζαν στο αμόνι σιδερένια εργαλεία, όπως υνιά για το αλέτρι, αξίνες , κασμάδες, τσάπες, τσεκούρια, δρεπάνια, σφυριά, βαριές, αλλά και διάφορα σιδερένια εξαρτήματα όπως καρφιά, μεντεσέδες.
Τους αποκαλούσαν και "γύφτους", αφού οι περισσότεροι που ασκούσαν το επάγγελμα αυτό ήταν γύφτοι..
Είχαν το καμίνι όπου φυσούσαν με μια φυσούνα κατασκευασμένη κυρίως από δέρμα και ξύλο ώστε να κρατάει τη φωτιά αναμμένη και σε υψηλή θερμοκρασία. Σ΄ αυτή τη φωτιά ζέσταιναν τα σίδερα για να τα κάνουν πιο εύπλαστα και στη συνέχεια τα έπιαναν με μια μεγάλη τανάλια και τα έβαζαν πάνω στο αμόνι. Η βαφή(κοκκίνισμα του σιδήρου στη φωτιά) και η ανόπτηση (το βούτηγμα του σιδήρου στο κρύο νερό) έκαναν το σίδηρο ανθεκτικό και σκληρό και εδώ φαινόταν η λεπτομέρεια της μαστοριάς του κάθε τεχνίτη
Το αμόνι ήταν μια μεγάλη σιδερένια βάση πάνω στην οποία έβαζαν τα σίδερα που θα επεξεργάζονταν. Εκεί χτυπούσαν το κοκκινισμένο από τη φωτιά σίδερο μ΄ ένα μεγάλο σφυρί και του έδιναν τη μορφή που ήθελαν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου